بررسی تاثیر دو ماده افزودنی سیتوگیت و دی جی و دو حشره کش پی متروزین و استامی پراید بر روی شته مومی کلم brevicoryne brassicae (l.) و زنبور پارازیتوئید آن diaeretiella rapae (mcintosh) (hym.: aphidiidae).

مقدمه شته ها به دلیل انتقال عوامل بیماری زای ویروسی، اثرات زیان بار ناشی از مکیدن شیره گیاهی و ایجاد اختلال در فیزیولوژی گیاه میزبان، ترشح عسلک، رشد قارچ های ساپروفیت و کاهش توانایی فتوسنتز گیاه و اثرات مخرب و سمی بزاق می توانند باعث کاهش جدی محصول و حتی نابودی میزبان شوند و از آفات بسیار مهم محصولات زراعی به شمار می روند (رضوانی، 1373). شته مومی کلمbrevicoryne brassicae (linnaeus) (hemiptera: aphididae) مهم ترین آفت کلزا و دیگر گیاهان خانواده چلیپائیان می باشد (tawfiq et al., 2010). با توجه به خسارت شدید شته مومی کلم در مزارع، کشاورزان از سموم شیمیایی جهت کنترل این آفت استفاده می کنند. در بیشتر گزارشات موجود به تبعات استفاده از ترکیبات شیمیایی به وضوح اشاره شده است، به طوری که علی رغم استفاده گسترده از حشره کش های شیمیایی، همچنان جمعیت های بالا و خسارت-زای شته ها در مزارع کلزا وجود دارد. از سوی دیگر زیاده روی در مصرف سموم باعث آسیب جدی به دشمنان طبیعی این آفات می شود. لذا استفاده از سایر روش های کنترلی که مکمل و یا جایگزین کنترل شیمیایی باشد ضرورتی انکار ناپذیر است (شیخی گرجان و همکاران، 1383). دشمنان طبیعی حشرات نقش غیر قابل انکاری را در کنترل آفات مختلف دارند. این گونه ها محور برنامه مدیریت تلفیقی آفات (ipm) هستند و حضورشان باید در طبیعت مورد حمایت قرار گیرد. به خوبی مشخص شده است که دشمنان طبیعی شته مومی کلم نقش موثری در پایین آوردن جمعیت آن دارند، مهم ترین عامل کنترل کننده این آفت که نقش مهمی در جلوگیری از طغیان آن دارد، زنبور پارازیتوئید diaeretiella rapae (mcintosh) می باشد. در جستجوهای نگارنده زنبور d. rapae فعال ترین پارازیتوئید شته مومی کلم در شهرستان ارومیه بود. این گونه به عنوان یکی از گونه های مهم در اکثر اکوسیستم های کشاورزی فعالیت دارد، به طوری که این زنبور روی گونه های زیادی از شته ها، مانند شته مومی کلم، شته روسی، شته سبز هلو، شته برگ برنج، شته معمولی گندم و غیره گزارش شده است (شاهرخی و همکاران، 1381). این زنبور یک تخم را در داخل بدن شته قرار می دهد و شته دو یا سه روز بعد از تخم گذاری می میرد و بعد از مرگ به حالت مومیایی در می آید که در آن اسکلت بدن شته به حالت پوششی برای زنبور درآمده و شفیره زنبور در داخل این پوشش تشکیل می شود و تا خروج حشره کامل در آن باقی می ماند (baer et al., 2004). برای کنترل این آفت روش های مختلفی به کار رفته است. از آنجا که روش های کنترل غیرشیمیایی بارها با شکست روبرو بوده است در گذشته به نظر می رسید استفاده از مواد شیمیایی تنها راه علاج می باشد. به دلیل مقاومت ایجاد شده در برابر بسیاری از سموم و عدم کنترل مطلوب دشمنان طبیعی بر روی این آفات، هم اکنون استفاده از آفت کش های انتخابی و نیز ترکیباتی نظیر روغن ها در قالب مدیریت تلفیقی آفات توصیه شده است (حسینی نوه، 1383). حشره کش پی متروزین از مشتقات پیریدین آزومتین بوده و به عنوان یک آفت کش انتخابی برای کنترل آفات مکنده استفاده می شود (li et al., 2011? ausborn et al., 2005). استامی پراید حشره کشی تماسی، سیستمیک بوده و دارای خاصیت نفوذی مناسب است که از آن برای کنترل شته ها، تریپس ها و لارو پروانه ها استفاده می شود (خانجانی و پورمیرزا، 1384، رخشانی، 1384). استفاده از مواد افزودنی به علت پوشش مومی برگ های چلیپائیان همواره مورد نیاز است (acheampong and stark, 2004). مواد افزودنی مورد استفاده در کشاورزی موادی هستند که باعث افزایش کارایی و شرایط فیزیکی محلول سمی می شوند و اغلب به صورت مواد مرطوب کننده، پخش کننده، چسباننده، امولسیون کننده و کنترل کننده رانش سموم، جلوگیری کننده از تشکیل کف و همچنین برای افزایش قابلیت نفوذ سم به کار می روند (stark and walthall, 2003). تاکنون در رابطه با تاثیر سوء شته کش های پی متروزین و استامی پراید و مواد افزودنی سیتوگیت و دی-جی بر روی این زنبورها و همچنین مواد افزودنی دی جی و سیتوگیت در کنترل شته مومی کلم مطالعات چندانی انجام نشده است. در این تحقیق با در نظر گرفتن اثرات مطلوب مواد افزودنی در کنترل این آفات و همچنین در راستای فراهم شدن بخشی از اطلاعات لازم در جهت کنترل شته مومی کلم و همچنین حفاظت و حمایت از دشمنان طبیعی با بررسی برهم کنش حاصل از اختلاط حشره کش ها با مواد افزودنی در کنترل شته مومی کلم و اثر دز توصیه شده مزرعه ای مواد افزودنی سیتوگیت و دی جی و حشره کش های پی متروزین و استامی پراید بر زنبور پارازیتوئید diaretiella rapae (mcintosh) مورد مطالعه قرار می گیرد.